Drie gedachtes bij deze verkiezingsuitslag (en twee uitwegen)

 

I.

Het is welbekend: de achilleshiel van de democratie is dat veel mensen simpelweg niet erg intelligent en geïnformeerd zijn. Je merkt in discussies op facebook vaak dat ze niet weten hoe weinig ze weten en dat ze misleidend argumenteren zonder het zelf in de gaten te hebben of het erg te vinden. Ze zijn beter in schreeuwen en overschreeuwen dan in eerlijk en zorgvuldig discussiëren. Dat noemen we de onderbuik, daar waar de hersens van niet erg slimme laagopgeleide mensen voor een groot deel zitten, en zo het is altijd geweest.

Het is niet altijd een kwestie van intelligentie, of van opleiding. Slimme mensen kunnen ook zichzelf opleiden, en juist slimme mensen kunnen soms willens en wetens manipulatief argumenteren, en ook bij slimme mensen kan het (onlust)gevoel het winnen van het verstand én niet erg slimme mensen kunnen soms heel wijs en verstandig zijn; maar intelligentie en opleiding - of het gebrek eraan - spreken wel een woordje mee. Vroeger bleef het volkse geblaat beperkt tot de buurtkroeg, maar de echokamers van social media hebben het vermenigvuldigd. Het zijn verspreiders van anti-intellect. Daar krijg je dit soort verkiezingsuitslagen ook van.

Verder was het natuurlijk een enorme blunder van de VVD om vluchtelingen tot kernthema van de verkiezingscampagne te maken. Het is een kleine troost dat die partij - een gecoiffeerde, binnen de lijntjes van de instituties opererende PVV - heeft verloren.

Maar het belangrijkste: er is inderdaad te weinig gedaan aan de zorgen van veel mensen. Gemeentes - vaak kleine - laten opdraaien voor de opvang van vluchtelingen en dan de schuld van de woningnood afschuiven op migranten, in het bijzonder vluchtelingen. Essentieel verschil in criteria tussen asiel- en arbeidsmigratie niet durven benoemen. Want anders dan bij arbeidsmigratie gaat het er bij asielmigratie helemaal niet om dat je er zelf beter van wordt. Je kunt er slechter van worden, maar je krijgt er iets heel moois voor terug: je helpt mensen in nood.

Je kunt als politici positieve en negatieve instincten in mensen wakker maken. Je kunt ze op hun hulpvaardigheid en medemenselijkheid aanspreken, of je kunt hun angst en vijandigheid jegens het 'vreemde' exploiteren. Politici hebben nadrukkelijk gekozen voor het laatste, want dat was het gemakkelijkste en ze gingen ervanuit dat hun electoraat net zo slecht en sociopatisch is als ze zelf kennelijk zijn.

En daarnaast: als machtspartij zo veel mogelijk voor je uitschuiven, smoezen dat het een aard heeft maar geen enkel vooruitziend beleid ontwikkelen, openlijk een afkeer van 'visie' belijden, boeren voor het lapje houden, jaren klimaatverandering ontkennen maar nu versneld naar transitie moeten, alle moslims verdacht maken in plaats van specifiek radicale islam aanpakken, waardoor je alleen maar meer radicale islam krijgt, steeds minder zorg, steeds minder bestaanszekerheid, steeds minder vorming en opvoeding in het onderwijs, totale desinteresse van een hele politieke klasse voor een groot deel van de bevolking. Daarmee creëer je de ondergrond waarop een stinkzwam als Wilders kan groeien.

II.

En nu uitweg 1: ik kijk uit naar een kabinet PvdA/GL-VVD-NSC-D66 (78 zetels), met gedoogsteun van CDA (5 zetels), CU (3 zetels), Volt (2 zetels), en vaak ook van SP (5), PvDD (3). Dat zijn 96 zetels. Zo onwaarschijnlijk is een dergelijke coalitie niet. Als ik de VVD was, zou ik in geen geval met de PVV in zee gaan. In een PVV-kabinet zou de VVD als beduidend kleinere partij de slippendrager worden van de PVV, ik kan me moeilijk voorstellen dat een onversneden machtspartij als de VVD dat zal kunnen verdragen.

Bovendien heeft de VVD nu kunnen zien wat het aanschurken tegen de PVV heeft opgeleverd. De VVD heeft de PVV willen incorporeren, de PVV willen temmen zoals Netanyau Hamas, maar is van binnenuit door het monster opgevreten, de VVD is er te veel op gaan lijken.

Het deel van het VVD-electoraat dat je tot extreemrechts falderappes kan rekenen, is nu overgelopen naar de PVV, mag je hopen. Dat geeft de VVD de gelegenheid zichzelf om te vormen van een neoliberale partij naar een echte liberale partij. En echte liberalen kunnen met sociaaldemocraten samenwerken. Voor de VVD is dit van levensbelang. Men heeft geleerd wat het accommoderen van de PVV voor consequenties heeft. Als je het monster probeert te temmen wordt het monster baas over jou.

Het is nu zaak het gif uit te spuwen door met twee partijen samen te werken die gelijkwaardig in grootte zijn, en met een kleinere, maar betrouwbare partner met bestuurservaring. Wat deze partijen gemeen hebben: in ieder geval respect voor de beginselen van de rechtsstaat.

En met dat laatste kom ik bij 'wandelende mistbank' Omtzigt. Hij heeft er ook belang bij om niet voor de PVV te kiezen, want mensen hebben op hem gestemd om niet op de PVV te hoeven stemmen. Omtzigts unique selling point is: respect voor/herstel van de rechtstaat. Dan moet je zeker niet bij Wilders zijn.

Conclusie: extreem-populistisch rechts is nog altijd een minderheid in het land en er is niets ondemocratisch aan om daar een sociaal-liberaal-rechtstatelijk  meerderheidsblok tegenover te stellen. Polarisatie? Je kunt je niet altijd door angst voor polarisatie laten leiden.

III.

Uitweg 2: mijn vriendin is nog veel erger van slag door deze verkiezingsuitslag dan ik. Boos, opstandig, gedeprimeerd. Dus heb ik haar maar eens vaderlijk en mansplainend toegesproken. Ik ben tenslotte twaalf jaar jonger dan zij, dus ik heb ze nog op een rijtje.

Ik heb gezegd: lief, luister. Wij zitten zo'n beetje in onze levensavond. Wij hebben ons best gedaan. Wij hebben al onze jaren vrijwillig haast niets bezeten van enige luxe, behalve wat boeken. Lezende kneusjes waren we, altijd, en wat hebben we genoten! Welk een rijkdom is ons deelachtig geweest!

Wij hebben onze levens doorgebracht in kleine tochtige huurappartementen en zijn daar gelukkig geweest. Wij hebben nooit een automobiel bezeten, wij hebben geen welvaartsmonstertjes op de wereld gezet, wij hebben het vliegmasjien gemeden, gingen nooit op wintersport, hebben gemiddeld slechts eens in de vijf jaar een lange vakantiereis gemaakt, en op één uitzondering na steeds in Europa. En we eten maar af en toe een stukje vlees. En nooit rundvlees, het schadelijkste vlees.

Kortom, lief: wij deugen. Onze voetafdruk mag er in al zijn heerlijke bescheidenheid wezen. De waarheid, die mag er ook wezen: als iedereen net zo zou deugen als wij, stond de wereld er een stuk beter voor. Dan zou de ecologische toekomst van deze planeet er aanzienlijk minder bar uit zien.

Wij kunnen al die kortzichtige egoïstische mensen niet op het rechte pad brengen, mijn volmaakte lief. Vergeef het hen, want zij weten niet wat zij doen. Wat ons rest is onze eigen liefdesrepubliek uit te roepen, een republiek die natuurlijk allang bestaat maar waarvan de vlag nu fierder wappert dan ooit, waar het niet zo is dat de meeste mensen deugen, nee, waar alle mensen deugen, waar vrijheid, gelijkheid en zuster- en broederschap heersen, en waar de slinkse, satanische gifzwam en haatzaaier Wilders nooit toegang toe zal krijgen.

Ik roep iedereen op ons lichtend voorbeeld te volgen. Dan komen we er met zijn allen bovenop. Nu, op de drempel van de pensioengerechtigde leeftijd begint mij eindelijk te dagen wat al die tijd al vanzelfsprekend was: liefde overschrijdt alle grenzen, liefde is alles waar het om gaat in het leven.

©Carl Stellweg