Bekentenissen van een omnisplainer

Jawel, het moest een keer gebeuren: het M-verwijt heeft mij nu ook getroffen. Mansplaining! De dans niet ontsprongen.

Ik zal je zeggen, zoiets is vervelend. Ik accepteer kritiek, ik zal dat redelijkerwijs wel moeten, maar ik verwerp modieuze brandmerk-termen, want dat zijn eigenlijk scheldwoorden, zoals 'wappie', 'white supremacist', 'wokie', 'fascist,' 'deugmens', of 'boomer'.

Scheldwoorden hebben als kenmerk dat er geen verdediging tegen mogelijk is. Ze komen voort uit onmacht, maar dat is een schrale troost. Het is of je schaakt tegen een kip die denkt dat ze gewonnen heeft als ze alle stukken omver heeft gelopen.

Ik moet toegeven dat ook ik wel eens een aantal van bovenstaande termen in de mond heb genomen toen ze nog niet zo lang bestonden en misschien zelfs enige relevantie hadden (met name 'boomer' vond ik leuk), maar toen men ze al te gemakkelijk ging gebruiken om anderen in de hoek te zetten of de mond te snoeren, hield ik ermee op omdat ik als deugmens een hekel heb aan anderen napraten en aan schoolpleingedrag.

Wanneer mensen hun toevlucht nemen tot dit soort woorden, moet je eigenlijk meteen stoppen met luisteren. Sterker: die mensen moet je resoluut uit je levenssfeer bannen, want ze verspreiden een soort schimmel. Je wilt niet tot hun categorie, tot hun nare, stinkende, manipulatieve wereld behoren. Je bent meer waard. Klaar.

Aan de andere kant maak ik me er zo misschien te gemakkelijk vanaf. Want er is natuurlijk wel degelijk zoiets als mansplaining, zoals ook woke een reëel verschijnsel is. Die termen zijn niet helemaal voor niets ontstaan. Er zijn mannen die vrouwen op een neerbuigende, paternalistische toon toespreken ('luister, meisje'), en voortdurend van ongevraagd advies dienen, en dingen aan vrouwen uitleggen op een toon of ze de bron van alle wijsheid zijn.

Op zich is anderen ongevraagd advies geven - zeggen wat ze beter wel en beter niet kunnen doen, beter wel en beter niet kunnen zeggen - vaak onschuldig, soms zelfs lief en nuttig, soms irritant. Het wordt pas 'toxisch' als er sprake is van een patroon.

Wat had ik gezegd waardoor ik het M-verwijt kreeg? Ik had iets gezegd in de trant van: hou op om op zo'n demonstratieve manier blijk te geven van je bloedende hart, je meevoelendheid, want wat wil je daarmee? Geprezen worden? Beperk je tot informatieve stukken, die zijn waardevol.

Voor alle duidelijkheid: het ging over bio-industrie. Over wrede behandeling van dieren.

De door mij aangesprokene had in theorie een visueel uitgedaagde, minder valide, blinde inuit in een rolstoel kunnen zijn, of een langdurig werkloze Bulgaarse worstelaar, of een hoogbegaafde twaalfvingerige driejarige Tibetaanse albino-monnik, of een meertalige witgekuifde buitenaardse kraanvogel, maar dat was niet zo. De aangesprokene was een Nederlandse vrouw die mij zei dat ze zelf wel kon bepalen wat ze schreef.

Een adequaat antwoord. Als je wilt schrijven dat de aanblik van een veewagen op de snelweg je zo aangreep dat je bijna tegen de vangrail aan kwam, dan moet je dat vooral doen. Maar een ander mag dit een bespottelijk vertoon van eigen meevoelendheid vinden en je 'aanraden' op een andere, zinvollere manier een misstand te beschrijven (wat deze vrouw overigens ook doet). Dus ik zei: ja, je bepaalt zelf wat je schrijft, maar daar krijg je niet altijd reacties op die je bevallen. Ook een adequaat antwoord.

Het was ongevraagd advies, dat zeker, maar dat geven mensen voortdurend, en of er sprake was van een toxisch paternalistisch patroon kon de aangesprokene niet weten, want daarvoor kent ze me onvoldoende. Sterker, ze kent me niet. Ik zei er bovendien geen 'meisje' bij, ik zei niets waaruit een neerbuigende houding jegens vrouwen sprak, ik zei gewoon wat ik vond. Ik had het tegen iedereen kunnen zeggen.

Dat is dat, zou je zeggen. In een beschaafde wereld. Maar we leven niet in een beschaafde wereld. Dus de volgende dag - men moest er kennelijk nog een nachtje over slapen, of had een hele nacht vreselijk liggen woelen - kwam dat M-verwijt in volle omvang. De M-veroordeling, beter gezegd. Een stevig stuk op haar facebookpagina. Ik werd niet met name genoemd, maar het ging over mij, want mij even in de gauwigheid een mansplainer noemen en de volgende dag met een heel stuk over mansplaining terugkomen, dat kan geen toeval zijn. Bovendien stond erbij: 'Dit weekend was het weer bingo'. En inderdaad: onze kleine woordenwisseling had dit weekend plaatsgegrepen.

Het register werd opengetrokken. De pamflettistische riedel werd afgedraaid. Alles smeuïg opgedist, met een grote bijpassende lollige meme, wat borstklopperij ('ik werk nu eenmaal als een rode lap op een stier bij mannen met een autoriteitsprobleem'), en een informatieve link naar een eerder - zelf geschreven - artikel, u kent het wel. En binnen korte tijd regende het vindikleuks, vindikgeweldigs, en reacties als 'inderdaad herkenbaar" en 'ik noem dat soort types alfamannetjes, kan er totaal niet mee matchen.'

Zeer kinderachtig. Ik kan niet anders zeggen. Kleingeestig. Laf, zelfs. Je hebt natuurlijk pas echt een autoriteitsprobleem wanneer je om het minste of geringste denkt dat anderen je de wet willen voorschrijven. In het beste geval is dit over iemands rug wat woke-puntjes scoren (ja, nu gebruik ik de term). En wat de rode lap betreft: dat is een tikje overdreven, maar natuurlijk is het kwetsend. Kwetsend bedoeld ook, en veel meer zit er volgens mij niet achter.

Men was in de wiek geschoten en slaat terug op de zieligste manier die je kunt bedenken. Gebrek aan beschaving is het, en niets anders. Iets om je voor te schamen. Kijk eens in de spiegel, zou ik zeggen. Kijk maar eens goed, meisje. Als je durft. Treurig klein meisje dat je bent. En dit bedoel ik precies zo neerbuigend als het klinkt.

Kijk, dat woord 'demonstratief' dat ik gebruikte, dat was natuurlijk ook niet leuk om te horen. En ik zei nóg een paar (niet-)leuke dingen. Maar die kwamen voort uit mijzelf, het waren geen ready made-veroordelingen, ik zei wat ik meende en nog steeds meen. Het was cynisch, maar niet kwaadaardig.

Zijn we nou klaar met deze smoezeligheid? Niet helemaal. Ik ging nog even te rade bij mijn lief. Het lief van mijn leven. Mijn riot grrrl van de afgelopen 27 jaar. Allesbehalve een treurig klein meisje, nee, een meid uit één stuk. Een meid uit duizenden.

'Zeg riot grrrl,' zei ik, 'vind je mij een menspleener?

'Een wat?' vroeg ze gehinderd. Ze was net bezig haar Dr. Martens in te vetten, en dat is een werkje waarbij ze niet gestoord wil worden. Haar dr. Martens met stalen punten zijn alles voor haar.

'Een men. Spleen. Er.'

'O, dat. Mansplainer. Dat slachtoffertermpje.' (Riotgrrls haten slachtoffer-feminisme, maar dat terzijde).

Ze dacht even na. 'Nee,' zei ze. 'Nee. Dat ben je niet. Het is nog erger.'

'Wat?? Nog erger??'

'Je bent gewoon een splainer. Een splainer tout court. Je bent een betweter in alle denkbare richtingen. En misschien ook nog wat ondenkbare richtingen. Je leest iedereen de les, zonder aanzien des persoons. Man, vrouw, en alles daartussenin. Je zou kunnen zeggen dat je een pan-splainer bent. Een omni-splainer. Een universal splainer. Ja, dat is wat je bent.'

'Wat erg,' fluisterde ik met gebogen hoofd.

'Ach,' zei mijn riotgrrrl van de afgelopen 27 jaar. Ze haalde haar schouders op. 'Het went. Ik luister nooit.'

Even later zei ik tegen haar (het ging over een bepaalde spierbehandeling): 'Je moet dat wel tegen je fysiotherapeut zeggen, hoor.'

Ik had de woorden nauwelijks uitgesproken, of ik sloeg mijn hand voor mijn mond. Wat had ik nu toch gezegd! Ontoelaatbaar!

Angstig wachtte ik haar reactie af.

Ze knikte afwezig. En paradeerde op haar blinkend ingevette Dr. Martens de flat uit, op weg naar haar fysio, met dat kordate pasje waarop ik al vele jaren zo gek ben.

©Carl Stellweg